Timor Telecom: Entre Relijiaun, Bíblia no Profeta Falsu

Konaba kestaun Timor Telekom, sosiedade Timor-Leste fahe ba grupu boot rua: Ida mak kontinua fiar metin katak prezensa Timor Telekom diak loos ona, no grupu seluk hanoin katak Timor Telekom nia prezensa halo riku deit kompanhia ida ne’e no iha impaktu mínimu tebes atu suporta prosesu dezenvolvimentu nasional Timor-Leste. Katak Timor Telekom nia prezensa la’os atu serbi maioria povu Timor-Leste ne’ebé sei kiak no moris iha vida subsistensia atu nune’e sir abele hadia’k sira nia moris. Argumentu husi grupu primeiru ne’e hetan suporta maka’as husi Partidu balun ne’ebé agora nu’udar opozisaun iha Parlamentu. Parese tanba sira hatene katak Timor Telekom ne’e “produtu” husi Governu anterior. Argumentu barak tebes ona mak sira hasai hodi defende Timor Telekom. Katak Timor Telecom nia prezensa no servisu la’o diak ona, no katak sistema monopoli ne’ebé agora la’o daudaun la’os problema boot ida ba nasaun ida ne’e. Asionista balun ne’ebé mak tuir lolos iha kompanhia laran la iha influensia buat ida ba Timor Telekom mos tenta maka’as atu hamosu duvida iha Goverunu AMP nia laran hodi labele halo mudansa buat ruma kontra interese Timor Telekom. Ba sira, Timor Telekom hanesan ona relijiaun, tanba ne’e nunka bele atu muda. Iha relijiaun ne’e, sira nia Bíblia mak Kontratu entre Governu ho Timor Telekom. Tanba kontratu ne’e hanesan ona Bíblia, entaun tuir sira, nunka bele halo mudansa ruma ba Bíblia ne’e. Parese tanba “Bíblia” ne’e hetan asina husi sira nia “profeta”. Infelizmente tanba realidade hatudu duni katak Timor Telekom ne’e karun tebes no servisu mos kualidade laiha, ita hatene katak “profeta” ne’ebé asina “Bíblia” ne’e afinal “profeta falsu” ida. “Relijiaun”, “Bíblia” no “Profeta” ne’ebé sira oferese, kontra nesesidade husi Povu Timor-Leste. Naturalmente, to’o loron ida tenke halo mudansa. Iha fatin seluk, ema barak fiar katak Timor Telekom nia prezensa la fo suporta buat ida ba povu Timor Leste nia vida lor-loron. Ba operasaun Governu ka kualker organizasaun iha Timor Leste, kustu telekomunikasaun ne’ebé karun sai ona hanesan “todan” boot ida ne’ebé hotu-hotu tuir lolos hakarak atu hakotu, maibe labele halo buat ida tanba laiha opsaun seluk. Iha tinan kotuk Banku Mundiál hamutuk ho Governu Timor-Leste hasai rezultadu peskiza ida katak 50% povu Timor-Leste moris ho menus husi Dollar 1 kada loron (80 sentimu deit ba loron ida). Kontrariu ho realidade MUKIT ida ne’e, Timor Telekom nia presu: koalia minutu rua-tolu deit, nia kustu ne’e hanesan ona ho vida loron-ida ba 50% Povu Timor-Leste. Timor Telecom mos “MATENEK” tebes atu “TA’ES” osan husi kliente sira. Koalia telefone “detik” ida deit, nia kustu hanesan ona ho koalia “Minutu ida”. Tanba rede Timor Telecom ne’ebé nunka la’o diak, kliente sira koalia kotu-kotu ba malu, sira mos TENKE liga ba malu fila-fila. Ida ne’e fornese lukru boot liu tan ba Timor Telekom. Diak Nian! Ida ne’e realidade ne’ebé halo ita laran susar, tanba ita hatene katak ho presu ne’ebé karun tebes + kualidade servisu ne’ebé mínimu tebes, maioria povu Timor-Leste laiha asesu ba Telekomunikasaun. Ita foin koalia konaba Telekomunikasaun, seidauk tan koalia atu uza Internet. Fasilidade Internet iha mundu modernu agora ne’e sai ona parte integradu iha vida lor-loron nian, maibe tanba presu Internet husi Timor Telekom hetok karun liu tan, povu Timor-Leste alienadu tebes husi servisu ida ne’e. Husi survei ne’ebé ARCOM (Autoridade Regulador Komunikasaun) hala’o iha tinan kotuk hatudu katak 73% responden hakarak iha kompetisaun, no 17% hakarak Governu mak desidi saida mak atu halo. Iha deit 3% mak hanoin katak la presiza atu hatama operador foun. Rezultadu survei ne’e sai momos evidensia katak maioria povu Timor Leste hakarak merkadu telekomunikasaun loke ba kompetisaun, hodi nune’e povu bele iha opsaun atu uza operador seluk karik sira la satisfaz ho operador ida. Tanba ne’e, Governu AMP iha oportunidade atu halo mudansa ba povu no estadu Timor-Leste nia diak. Prezensa Timor Telekom sai ona kestaun sensitivu ne’ebé kuandu Governu AMP bele resolve, sei sai hanesan monumentu susesu importante husi AMP no sei konta husi jerasaun ba jerasaun iha istoria Timor-Leste. Foin daudauk ne’e PM Xanana Gusmao hatudu kbi’it boot nu’udar jestor dezenvolvimentu nasional hodi lidera diretamente ekipa Planeamentu Estratéjiku ba fulan tolu nia laran. Ministeriu hotu mos tenke aprezenta planu dezenvolvimentu ida ne’ebé INTEGRADU. No planu dezenvolvimentu hirak ne’e sei aprezenta ba Povu iha mediu vizuál. Hau hanoin ne’e asaun ida ne’ebé diak tebe-tebes ba Timor-Leste, maibe iha oportunidade ne’e, hau hakarak deit hato’o ba Sua Exel. Primeiru Ministru katak, mudansa iha area Telekomunikasaun (ne’ebé kobre Telekomunikasaun, Informasaun no servisu Postal) sei iha impaktu bo’ot liu tan atu garante susesu planu dezenvolvimentu integradu ne’e. Tanba setór telekomunikasaun sei garante PARTISIPASAUN másimu husi povu Timor-Leste iha dezenvolvimentu nasional no iha tempu hanesan garante operasaun ne’ebé efikas no efetivu husi parte Governu. Bazeia ba deskrisaun iha leten, hau konkorda tebes ho medida sira ne’ebé ekipa task force hala’o hela. Laiha tan opsaun seluk: Hakotu prátika Monopoliu! Hakotu prátika monopoliu tanba kontra interese dezenvolvimentu nasional no liu-liu kontra Konstituisaun RDTL. Timor-Telekom LAOS Relijiaun, ne’ebé LABELE troka tun-sa’e!! Kontratu entre Governu ho Timor Telekom LAOS Bíblia ne’ebé hatun husi “profeta” ida!! Komponenti nasaun tomak tenke tau Interese Povu no dezenvolvimentu Nasionál, aas liu buat hotu.